Pensja minimalna, to najniższa kwota, którą musi zapłacić pracodawca pracownikowi za pełen miesiąc pracy. Jest ona regulowana ustawą z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Wysokość płacy minimalnej jest ustalana co roku przez Radę Ministrów. W 2024 roku, podobnie jak przed rokiem, mamy do czynienia z podwójnym podwyższeniem wynagrodzenia minimalnego. Od początku roku minimalna płaca brutto wynosi 4242 zł, natomiast od 1 lipca wynagrodzenie to wzrośnie do 4300 zł. Podwyżka minimalnego wynagrodzenia za pracę dotyczy także umów cywilnoprawnych. Od stycznia stawka godzinowa za pracę na zleceniu nie może być niższa niż 27,70 zł, a od 1 lipca 28,10 zł.
Rekordowy wzrost płacy minimalnej w Polsce w 2024 roku stawia nas na pierwszym miejscu w Unii Europejskiej pod względem wysokości podwyżki. Jak wpływa zwiększanie płacy minimalnej na przedsiębiorstwa? Czy skokowe podnoszenie najniższego wynagrodzenia za pracę wpłynie na pozycję konkurencyjną polskich firm? W jaki sposób wzrost wynagrodzenia minimalnego wpłynie na decyzje podejmowane przez pracodawców?
Podwyższenie wynagrodzenia minimalnego. Wpływ na koszty ponoszone przez pracodawców
Od stycznia 2024 roku płaca minimalna w Polsce wynosi 4242 zł, czyli o ponad 1200 zł więcej niż jeszcze dwa lata temu. W połowie roku minimalne wynagrodzenie za pracę zostanie ponownie podniesione i osiągnie pułap 4300 zł brutto. Wzrost wynagrodzenia minimalnego wiąże się z coraz wyższymi kosztami pracy. Jeszcze w 2020 roku pracodawcy, którzy płacili najniższa możliwą pensję swoim pracownikom ponosili całkowity koszt zatrudnienia w wysokości około 3 132 zł, od 1 lipca 2024 r. zatrudnienie pracownika na płacy minimalnej będzie ich kosztować blisko 5 200 zł. Warto przy tym zaznaczyć, że jest to koszt związany jedynie z funduszem płac, a przecież na koszty pracy składa się znacznie więcej czynników, takich jak np. przygotowanie i utrzymanie stanowiska pracy, wyposażenie pracownika czy różnego rodzaju benefity.
Podnoszenie płacy minimalnej może spowodować znaczne zmiany na rynku pracy. W gastronomii, hotelarstwie, handlu, usługach, ale także w przemyśle, transporcie i budownictwie może doprowadzić do wzrost kosztów działalności i spadku zysków, a także wpłynąć na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstw. Najsilniej wzrost płac dotknie branże, które już teraz skarżą się na niedobór personelu. Wraz ze wzrostem wynagrodzenia minimalne wzrośnie bowiem także presja płacowa tam, gdzie mamy do czynienia z deficytem pracowników.
Podwyżka płacy minimalnej w branży produkcyjnej
Dla pracowników podwyższenie wynagrodzenia minimalnego jest oczywiście zjawiskiem korzystnym – dzięki temu wzrasta ich siła nabywcza, ale dla przedsiębiorców wyższe koszty personalne oznaczają konieczność zrewidowania cennika produktów i podniesienia cen. To z kolei może wpłynąć nie tylko na poziom inflacji w Polsce, ale także na konkurencyjność przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej.
Wzrost kosztów pracy może przełożyć się na podniesienie ogólnych kosztów produkcji, szczególnie tam, gdzie udział kosztów personalnych w ogólnych kosztach jest znaczący. Co więcej, może się okazać, że nawet jeśli firma nie płaciła dotychczas najniższej krajowej pensji, to pracownicy będą oczekiwali rekompensaty za wzrost płacy minimalnej, czyli po prostu podwyżki.
Z drugiej strony, rosnące koszty pracy będą zmuszały przedsiębiorstwa do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań i stawiania na robotyzację procesów. Według badań Barometru Polskiego Rynku Pracy przeprowadzonych przez Personnel Service ponad połowa firm produkcyjnych już wdraża lub zamierza wdrożyć w najbliższym czasie automatyzację. Dzięki temu przedsiębiorcy mogą liczyć na zwiększenie wydajności i większą konkurencyjność produkcji.
Wzrost wynagrodzenia minimalnego i jego skutki dla handlu
Według badań przeprowadzonych przez OLX liczba ogłoszeń o pracę w sektorze handlowym spadła w ciągu 4 lat o blisko 10%. Jednocześnie liczba podmiotów rekrutujących do pracy w handlu zmniejszyła się o 30%. Ta tendencja wynika prawdopodobnie ze spadającej liczby małych sklepów, przede wszystkim o profilu spożywczym, które z jednej strony musza konkurować z dużymi dyskontami i marketami, a z drugiej ponosić coraz wyższe koszty działalności.
O 1/3 zmniejszyła się także liczba ogłoszeń dotyczących prostych prac przy wykładaniu i ekspozycji towaru. Przyczyną takiego zjawiska może być szukanie przez branżę oszczędności i zlecanie tych zadań pracownikom zatrudnianym na innych stanowiskach, np. kasjerom.
Wpływ rosnącej płacy minimalnej na zatrudnienie w sektorze HoReCa
Wzrost kosztów pracowniczych, szczególnie dla hotelarstwa, będzie dużym wyzwaniem. Szczególnie, że od kilku lat, mimo ożywienia w krajowej turystyce po pandemii COVID-19, spada liczba otwartych procesów rekrutacyjnych w tej branży.
W gastronomii rosnące koszty zatrudnienia zostaną zapewne częściowo przerzucone na klientów, a więc w restauracjach będzie drożej niż dotychczas. Wzrost kosztów działalności może także odbić się na gramaturze posiłków i jakości produktów używanych przez restauratorów. Być może będą oni bardziej skłonni do poszukiwania tańszych zamienników.
Wzrost płacy minimalnej a spłaszczenie struktury wynagrodzeń
Efekty podwyżki wynagrodzenie minimalnego mogą być także dostrzegalne w stopniowym wypłaszczaniu struktury wynagrodzeń. Według różnych szacunków już co czwarty pracownik etatowy zarabia równowartość pensji minimalnej. W 2021 roku pracowników otrzymujących płacę minimalną było 1,6 mln, czyli około 10% wszystkich pracujących.
Pensje pracowników średniego i wyższego szczebla nie rosną równie szybko co najniższa krajowa. Widać to choćby w sektorze publicznym. Wynagrodzenia urzędników, nauczycieli czy pracowników jednostek administracyjnych wzrastają znacznie wolniej.
Według badań „Barometru Polskiego Rynku Pracy” przeprowadzonych przez Personnel Service na początku 2024 roku 43% pracodawców planuje podniesienie wynagrodzeń w tym roku, jednakże pracownicy nie powinni oczekiwać znaczących podwyżek. Co trzeci pracodawca zapłaci pracownikom od 6 do 10% więcej, a 29% pracowników może spodziewać się podniesienia pensji o 15%.
Chcąc zatrzymać pracowników wewnątrz organizacji, przy jednoczesnym utrzymaniu poziomu płac na obecnym poziomie lub niewielkim ich wzroście, firmy będą kładły nacisk na kulturę organizacyjną i employer branding. Wzrośnie też rola świadczeń pozapłacowych, takich jak np. darmowe posiłki w pracy, które nie stanowią dla przedsiębiorstw kosztu stałego.
Fali zwolnień nie będzie, ale rekrutacja wyhamuje
Sytuacja kadrowa i rynek pracy wymusza na pracodawcach uatrakcyjnianie ofert pracy, w tym także oferowanie konkurencyjnej płacy. Pracownicy otrzymujący płacę minimalną są bardziej skłonni do zmiany firmy, jeśli w nowym miejscu pracy mogą liczyć na wyższe wynagrodzenie. Dlatego w branżach, które od kilku lat borykają się z deficytem kadrowym, np. w logistyce, produkcji czy sektorze magazynowym, regularnie podnoszone są wynagrodzenia. Wzrost pensji minimalnej może spowodować, że presja płacowa w tych branżach jeszcze wzrośnie, a pracownicy będą oczekiwać znacznie więcej, niż pracodawcy są skłonni im zaoferować.
Dynamika wzrostów w zatrudnieniu może w części sektorów spowolnić lub wyhamować. Taki scenariusz sprawdził się na początku 2023 roku, gdy płaca minimalna wzrosła o 16% rok do roku. Pracodawcy zmuszeni do szukania oszczędności skupiali się na sposobach na zwiększenia efektywności, jednocześnie wstrzymując procesy rekrutacyjne lub zatrudniając pracowników wyłącznie do prac dorywczych czy na niepełnym etacie.
Podsumowanie
Podwyżka płacy minimalnej w Polsce w 2024 roku wprowadza istotne zmiany na rynku pracy i stawia przed pracodawcami nowe wyzwania. Wzrost minimalnego wynagrodzenia, będący rekordowym w skali Unii Europejskiej, niesie za sobą konsekwencje w postaci wyższych kosztów pracy dla przedsiębiorstw, a to z kolei może wpłynąć na decyzje dotyczące zatrudnienia, cen produktów oraz strategii działania. Przedsiębiorcy będą szukali sposobów na optymalizację kosztów, co może przełożyć się na większe zainteresowanie automatyzacją i robotyzacją procesów. Zwiększy się też rola employer brandingu, firmy położą większy nacisk na kulturę organizacyjną i świadczenia pozapłacowe, by przyciągać i zatrzymać pracowników. Jednocześnie, wzrost wynagrodzeń stwarza pracownikom nowe możliwości, zwiększając ich siłę nabywczą i wpływając na dynamikę rynku pracy. Ostatecznie, wpływ podwyżki płacy minimalnej na polską gospodarkę będzie zależał od zdolności przedsiębiorstw do adaptacji do nowych warunków oraz od dalszych działań politycznych i sytuacji ekonomicznej w Polsce i na świecie.