Zasady zatrudniania cudzoziemców

Braki kadrowe, starzejące się polskie społeczeństwo oraz utrzymująca się na niskim poziomie stopa bezrobocia powodują, że coraz więcej przedsiębiorców poszukuje pracowników poza granicami naszego kraju. Zatrudnienie cudzoziemców związane jest jednak z szeregiem obowiązków i prawnych regulacji, których znajomość i przestrzeganie pozwala na legalną pracę obcokrajowców.  O czym warto pamiętać decydując się powierzyć pracę cudzoziemcom? Jakie są obowiązki związane z zatrudnieniem obcokrajowców?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Jakie dokumenty umożliwiają legalne zatrudnienie cudzoziemca?
• Czym jest zezwolenie na pracę?
• Jakie formalności cudzoziemiec musi dopełnić aby legalnie pracować w Polsce?
• Kto może kontrolować legalność zatrudnienia obcokrajowców?
• Jak powierzyć pracę obywatelom UE i kandydatom spoza Unii Europejskiej?

Zatrudnienie pracowników z Unii Europejskiej

W przypadku kandydatów, którzy posiadają obywatelstwo jednego z krajów UE, a także Szwajcarii i EOG[1], procedura zatrudniania jest prosta i wynika z art. 21 oraz art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Swobodny przepływ pracowników, podobnie jak towarów i kapitału, a także swobody świadczenia usług, jest jednym z fundamentów funkcjonowania Unii Europejskiej. Przepisy wspólnotowe jasno wskazują, że obywatele Unii mają prawo podejmowania pracy w państwach członkowskich bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na pracę. Co więcej, powinni mieć oni zapewniony wolny dostęp do zatrudnienia, a także warunki pracy oraz wynagrodzenia czy przywilejów socjalnych i podatkowych, na równi z obywatelami kraju, w którym ubiegają się o pracę.

Ubezpieczenia społeczne pracowników z UE

Pracodawcy zatrudniający w Polsce pracowników z krajów UE, EOG i Szwajcarii są zobowiązani odprowadzać za nich składki społeczne wg. polskich zasad.

Podatek dochodowy pracowników z Unii Europejskiej

Kwestia opłacania podatku dochodowego za pracowników będących obywatelami krajów UE jest nieco trudniejsza. Decyzja o miejscu opłacenia podatku od dochodów uzyskanych za granica uzależniona jest przede wszystkim od rezydencji podatkowej, a zasady regulujące kwestię posiadania statusu rezydenta podatkowego nie są spójne w krajach członkowskich. Jednym z kryteriów, które może być decydujące o uznaniu rezydentury w danym kraju może być okres zatrudnienia czy przebywania na jego terenie, zwykle wynosi on 6 miesięcy.

Zatrudnienie spoza UE. Zasady zatrudniania cudzoziemców z państw trzecich

Zatrudnienie w Polsce pracowników spoza UE nie jest procesem łatwym. Mnogość przepisów, ich częste zmiany i różne interpretacje powodują, że bez eksperckiej wiedzy i stałego śledzenia zmieniających się przepisów łatwo można popełnić pomyłkę. Co do zasady, aby zatrudnienie obcokrajowca było legalne muszą zostać spełnione dwie przesłanki:

• Pracodawca uzyskał zezwolenie na pracę dla kandydata (lub zezwolenie na pracę sezonową, ewentualnie oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy)
• Obcokrajowiec posiada status pobytowy pozwalający mu na podejmowanie zatrudnienia

Oczywiście wariantów dotyczących legalizacji pracy i pobytu może być wiele. Cudzoziemiec może posiadać zezwolenie na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenie jednolite), może być absolwentem polskiej szkoły wyższej etc. Każdy przypadek legalizacyjny należy rozpatrywać indywidualnie i odpowiednio dobrać procedury do posiadanych przez cudzoziemca dokumentów oraz rodzaju pracy, jaką zamierzamy mu powierzyć.

Jeśli już na tym etapie czujesz, że legalizacja zatrudnienia obcokrajowców, to wielkie wyzwanie – skontaktuj się z nami – chętnie pomożemy sprawnie przejść przez proces powierzania pracy cudzoziemcom. Stoi za nami ponad 10 lat doświadczenia i zespół ekspertów w dziedzinie legalizacji.

Obowiązki pracodawcy

Zamierzając powierzyć pracę cudzoziemcowi spoza UE pracodawca musi liczyć się z szeregiem obowiązków, które na nim spoczywają. Wśród nich należy wymienić m.in.:

• Sprawdzenie czy cudzoziemiec podsiada ważny dokument pozwalający mu na pobyt w Polsce oraz wykonanie kopii tego dokumentu oraz przechowywanie jej przez cały okres zatrudnienia.

Dokumentny pobytowe, uprawniające do pobytu na terytorium Polski, to np. wiza krajowa (symbol D) lub wiza Schengen (symbol C), zezwolenie pobytowe (zezwolenie na pobyt czasowy lub stały).

• Weryfikacja czy tytuł pobytowy uprawnia cudzoziemca do podejmowania pracy na terenie Polski.

Nie wszystkie typy wizy pozwalają na legalne powierzenie pracy obcokrajowcom. Dla przykładu: jeśli cudzoziemiec posiada np. wizę turystyczną, to nie ma możliwości podejmowania pracy na terytorium RP.

• Zawarcie z obcokrajowcem umowy w firmie pisemnej – bez względu na formę zatrudnienia (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, umowa o dzieło).

Ważną kwestią jest przedstawienie cudzoziemcowi umowy w języku dla niego zrozumiałym, a także dostosowanie rodzaju umowy do charakteru powierzanej pracy.

Zatrudniając pracowników spoza Unii Europejskiej należy pamiętać, że na pracodawcy ciążą dokładnie te same obowiązki, co w przypadku zatrudniania Polaków. Muszą więc zapewnić minimalne wynagrodzenie za pracę, terminowo zgłosić pracowników do ubezpieczenia społecznego o zdrowotnego oraz odprowadzać za nich składki do ZUS, a także przestrzegać regulacji zawartych w Kodeksie Pracy.

Dodatkowo, w przypadku cudzoziemców, którzy zostali zatrudnieni na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania, pracodawca ma obowiązek poinformować pisemnie powiatowy urząd pracy o podjęciu przez cudzoziemca pracy w ciągu 7 dni od daty rozpoczęcia pracy wskazanej w oświadczeniu.

Legalizacja pracy cudzoziemca – zezwolenie na pracę

Zezwolenie na pracę jest dokumentem niezbędnym do legalnego powierzenia pracy cudzoziemcom spoza UE nie objętym tzw. procedurą uproszczoną. O wydanie zezwolenia na pracę występuję pracodawca do wojewody właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Nieco inaczej wygląda kwestia wydawania zezwoleń na pracę sezonową (wydawanego dla wybranych działalności np. w zakresie upraw rolnych, hodowli zwierząt czy usług związanych z gastronomią czy zakwaterowaniem). W tym wypadku pracodawca wnioskuje o wydanie zezwolenia na pracę do właściwego starosty powiatowego.

Warunki zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o procedurę uproszczoną

Procedura uproszczona dotyczy zatrudniania obywateli 5 krajów – Armenii, Gruzji, Mołdawii, Białorusi i Ukrainy. Pracowników z tych państw można zatrudnić na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Legalizacja pracy cudzoziemca odbywa się poprzez złożenie przez pracodawcę, we właściwym powiatowym urzędzie pracy, pisemnego oświadczenia (wniosku). Przed rozpoczęciem pracy przez obcokrajowca urząd pracy musi wpisać to oświadczenie do ewidencji oświadczeń.

Zatrudnienie obywateli Ukrainy po 24 lutego 2022 roku

Od wybuchu wojny w Ukrainie, a więc od 24 lutego 2022 roku obowiązują szczególne warunki zatrudniania cudzoziemców będących obywatelami tego kraju. Ukraińcy, którzy przyjechali do Polski od 24 lutego 2022 roku, a także Ci, którzy legalnie przebywają na terenie Polski, bez względu na to czy wjechali do RP przed czy po wybuchu wojny w Ukrainie, mają możliwość legalnego podejmowania, nawet jeśli nie pozwala na to ich tytuł pobytowy (np. posiadają wizę turystyczną).

W przypadku zawarcia umowy z pracownikiem będącym obywatelem Ukrainy pracodawca ma obowiązek powiadomić w terminie 14 dni od momentu podjęcia zatrudnienia przez pracownika, powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę firmy o powierzeniu pracy obywatelowi tego kraju. W powiadomieniu należy zawrzeć informację o wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin pracy, a także wskazać wynagrodzenie pracownika z tytuły wykonywanych obowiązków.

Skutki zatrudnienia cudzoziemców bez wymaganych dokumentów

Zgodnie z danymi ZUS na koniec września 2023 roku w Polsce zarejestrowanych do ubezpieczeń społecznych było ponad 1,1 miliona cudzoziemców. Rosnąca liczba obcokrajowców w naszym kraju prowadzi także do wzrostu nadużyć oraz braku staranności przy przeprowadzaniu procedury legalizacyjnej. A skutki zatrudnienia cudzoziemców bez wymaganych dokumentów mogą być dotkliwe – zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.

Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 roku o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom nielegalnie przebywającym na terytorium Polski zawiera wiele definicji czynów zabronionych oraz wyznacza surowe kary za nielegalne zatrudnienie obcokrajowców. Nie jest to jednak jedyny dokument prawny regulujące kwestię odpowiedzialności za powierzenie pracy cudzoziemcom bez wymaganych dokumentów.

Na jakie kary naraża się podmiot, który łamie przepisy dotyczące zatrudniania obcokrajowców?

• Od 1 000 zł do 30 000 zł grzywny za nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi
• Wykreślenie przez marszałka województwa z rejestru agencji zatrudnienia (jeśli podmiotem nielegalnie zatrudniającym obcokrajowców była agencja pracy)

Podmiot skazany za przestępstwo związane z zatrudnieniem obcokrajowców przebywających w Polsce nielegalnie jest także wykluczony przez rok z możliwości ubiegania się o udzielenie tzw. klasycznego zamówienia publicznego. W drodze postępowania sądowego może także zostać nałożony zakaz dostępu do części środków unijnych.

Organami uprawnionymi do przeprowadzania kontroli legalności oraz warunków zatrudnienia obcokrajowców jest między innymi Państwa Inspekcja Pracy, Straż Graniczna, a także Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Ustawy regulujące zatrudnianie obywateli państw trzecich w Polsce

Zasady zatrudniania obcokrajowców spoza UE można znaleźć przede wszystkim w trzech aktach prawnych:

• Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
• Ustawie z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach
• Ustawie z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa

Ponad to wiele aspektów dotyczących pracy obcokrajowców w Polsce zostało uregulowanych w licznych rozporządzeniach wykonawczych.

Jeśli jesteś zainteresowany zatrudnieniem cudzoziemców, ale chcesz uniknąć ryzyka związanego z nielegalnym powierzeniem pracy obcokrajowcom- skontaktuj się z nami.

---

[1] Europejski Obszar Gospodarczy